Kijkje achter de schermen bij Westerdok

Op zaterdag 10 december werd het 15 jarig jubileum van Westerdok gevierd (Download de flyer hier) !
De toekomst van broedplaats Westerdok staat echter onder druk. Na 15 jaar loopt de huurovereenkomst voor de locatie met Ymere en Eigen Haard af. De atelierhouders hebben hun tijd in Westerdok weten te benutten om serieuze spelers in hun discipline te worden. Veertien jaar waarin zij zich geen zorgen hoefden te maken over de continuïteit van hun werkplek hebben daar veel aan bijgedragen. De lange duur van het huidige contract heeft bovendien voor een op elkaar ingespeelde kunstenaars community gezorgd.

In 2008 verrezen op het voormalige rangeerterrein ten westen van het centraal station een aantal hoge bouwblokken met commerciële verhuur en sociale woningbouw. Tot die tijd bood het in onbruik geraakte gebied ruimte aan een gemeenschap van stadsnomaden, kunstenaars, oude schippers en krakers. Om de laagdrempelige culturele voorzieningen ook voor de nieuwe buurt te behouden sloegen de stad, broedplaatsbeheerder Urban Resort en woningbouwcoöperaties Eigen Haard en Ymere de handen in één. Op de begane grond, kwamen naast commerciële bedrijfsruimten ook betaalbare werkruimten voor kunstenaars en cultureel maatschappelijke bedrijven. In tegenstelling tot vrijwel alle broedplaatsen die destijds bestonden, kwam broedplaats Westerdok niet in een tochtig en afgeschreven gebouw dat enkel werd toegekend voor tijdelijk gebruik; het werd de allereerste broedplaats in nieuwbouw en ook nog op een centrumlocatie en voor lange duur.

De broedplaats, die 1750 m2 BVO beslaat, is uitgespreid over twee bouwblokken waar her en der ateliers in de plint zitten, 16 in totaal van uiteenlopende grootte en functies. Om het betaalbaar te houden werden de ateliers casco opgeleverd. De helft van de huurders waren beroepsmatige kunstenaars met een laag inkomen, zij kregen de afbouwkosten gesubsidieerd door Bureau Broedplaatsen/Gemeente Amsterdam middels een broedplaatsensubsidie. Veertien jaar later zien de ateliers er stuk voor stuk nog als nieuw uit, de investeringen hebben zich uitbetaald. Met nog een jaar op de teller van het huidige contract leek het Urban Resort, beheerder van deze en nog 20 andere broedplaatsen in Amsterdam, een mooi moment om met een aantal atelierhuurders stil te staan bij wat de broedplaats voor hen betekent.

Frederique Bergholtz van If I can’t dance, broedplaatshuurder van het eerste uur zegt: ‘Wij zijn een nomadische instelling die zich overal ter wereld presenteert. Zoals een productiehuis theater maakt, doorloopt ons team van zeven man een tweejarig traject met kunstenaars die in hun werk een focus op performance hebben. We maken presentatieve kunst. Wij zijn erg blij met de zichtbaarheid en de bereikbaarheid die we dankzij onze werkplek op Westerdok hebben. Juist het nomadische karakter van onze werkzaamheden maakt dat een stabiel thuishonk van onschatbare waarde is.’

Eén van de hoogtepunten van de afgelopen jaren is een filminstallatie van Charlotte Prodger over een leeuwin in Botswana die manen heeft (zoals een mannetjes leeuw). In een spannende zoektocht volgt zij het spoor van de leeuwin en onderzoekt wat een ongedefinieerd gender inhoudt. Zowel de Biënnale van Venetië als het Stedelijk Museum gaven haar installatie een podium. Ook het Tate Modern in Londen exposeerde werk dat gemaakt werd in een traject van If I can’t dance. Naast dit soort ‘elitaire’ instituten maakt If I can’t dance ook werk van kleine exposities zowel in Amsterdam als in landen als Brazilië of Bulgarije waar een heel ander publiek bereikt wordt. Frederique: ‘Onze filosofie is kunstenaars te steunen met zo weinig mogelijk overhead, dat doen we onder andere door zelf geen groot en kostbaar pand te hebben.’ Toch heeft If I can’t dance wel een archief en een bibliotheek in Westerdok die voor publiek toegankelijk zijn. ‘Performance is vluchtig, dus we maken films en boeken, zodat we iets blijvends overhouden,’ aldus Frederique.

Doordat broedplaats Westerdok er al vele jaren zit, zijn er allerlei werkverbanden en sociale buurtrelaties ontstaan. Frederique heeft veel contact met de bovenburen en de tegenover het atelier liggende woonboten. Frederique ‘Wij zijn geen ruige kunstenaars in Westerdok en dat past goed bij de buurt. Overdag zorgen wij voor wat levendigheid.’

In Westerdok wordt er samengewerkt door verschillende broedplaatshuurders, maar ook met de buren. Zo startte autonoom kunstenaar Roosje Klap die in het atelier naast If I can’t dance zit met buurvrouw Paulien Dresscher, die mediaonderzoeker en curator is, het project Our Brave New World. Ook organiseert Roosje elk jaar een buurtbbq met een groepje buurtbewoners en er zijn allerlei dagelijkse kleine uitwisselingen. Roosje: ‘Soms komen de buren binnenlopen om wat te printen, ik pas weleens op de hond van één van de bewoners en als er in de zomer wordt gezwommen voor de deur maken buurtbewoners gebruik van het toilet hier of functioneert mijn atelier als kleedkamer.’

Anna Hoetjes is beeldend kunstenaar en filmmaker met een focus op ruimtevaart, het feministisch perspectief en sci-fi. Zij zag een enorme sprong in haar werk vanaf het moment dat ze op Westerdok een atelier kreeg. ‘Van een bureautje in een gedeelde werkplaats ging ik naar een eigen werkruimte waar ik dingen kan maken.’ Hoewel Anna één van de kleinste ateliers in Westerdok huurt, gebruikt ze de ruimte om als host initiatieven te faciliteren, zoals een sharing circle voor vrouwelijke kunstenaars. De centrale locatie van Westerdok speelt hierbij een grote rol. Het maakt het makkelijk om mensen uit alle windrichtingen uit te nodigen. Anna: ‘Er ontstaan bij zo’n event interne samenwerkingen, die voor een ecosysteem in buurt en stad zorgen.’

Anna voelt zich helemaal thuis in het steegje waar haar atelier op uitkomt. Met de buren, die veelal sociale huurwoningen bewonen, voelt ze veel verbinding. Minstens zoveel als met haar mede broedplaatshuurders. De structuur van broedplaats Westerdok is door de versnipperde ateliers over een aantal huizenblokken anders dan de doorsnee broedplaats waarbij iedereen onder één dak zit, maar volgens Anna is juist die verspreiding er de oorzaak van dat ze contact hebben met alle lagen van bevolking op Westerdok. ‘Roosje en Frederique met de kopers boven hen en de woonboten tegenover, ik met de huurders, Lau met de expats die bij hem workshops volgen.’ Er lopen regelmatig mensen bij het atelier van Anna binnen. Anna: ‘Zo’n atelier is iets anders dan een kantoor vol computerschermen. Mensen zijn nieuwsgierig naar wat hier gebeurt en ervaren het als een welkome afwisseling dat er ook non-commerciële activiteiten plaatsvinden in dit gebied.’

Stichting Cre8 is een creatieve organisatie met een uitgesproken maatschappelijke functie. Per jaar volgen zo’n veertig Amsterdamse jongeren die in de bijstand terecht zijn gekomen er een leer-werk traject, waarbij ze digitale vaardigheden oppikken, leren lasersnijden en vanaf de eerste dag zelf dingen maken. Ze krijgen ruimte en hulp om de problemen in hun leven op te lossen, terwijl ze nieuwe dingen leren zonder dat daar prestatiedruk op staat. Jurre Groenenboom van Cre8: ‘Ze leren een ambacht, maar dan met computer en machine. Een ambacht van de 21^ste eeuw.’

Het atelier van Cre8 is gelegen aan de drukke Westerdoksdijk. Er is een voortdurende inloop van klanten die bestellingen komen plaatsen en ophalen. Jurre: ‘De centrum locatie is natuurlijk belangrijk om klanten uit de hele stad te bedienen, maar daarnaast is het ook empowering voor de jongeren die bij ons werken om op zo’n mooie plek aan de slag te mogen. Dan voel je je gezien. Bovendien voegen we iets toe aan de stad in een tijd dat vrijwel alle ambachtelijke en kleinschalige ondernemingen het centrum verlaten en franchises het overnemen.’

Laurent Muller zit pas een jaar in de broedplaats, maar heeft met Westerdok Ceramics wel het grootste atelier in handen. Een hele verantwoordelijkheid en hij is dan ook zo’n zeventig uur per week in touw om de boel te bestieren, toch is van vermoeidheid niets merken. ‘Lau’ zoals hij zichzelf voorstelt, beleeft veel genoegen aan het geven van keramiek workshops en dankzij de vele ateliers die hij al gehad heeft in New York, Londen en ook in Amsterdam, wist hij in korte tijd een betrokken clientèle in Westerdok te verwerven. Zijn geheim: genereus zijn. Lau: ‘Ik begon met een meet the maker dag, vervolgens elke vrijdag een frimibo voor de buurt, ook tijdens mijn workshops is er altijd wat te eten en te drinken. Dat geeft mensen een welkom gevoel.’ Iets anders waar Lau, die zelf uit Frankrijk komt en in vele landen gewoond heeft, belang aan hecht, is de dynamiek die ontstaat als in een workshop mensen bijeenkomen die elkaar in het dagelijks leven niet tegenkomen. Lau: ‘Ik heb een paar gepensioneerde gay guys die tussen de millenials zitten. Door samen plezier te maken, krijgt iedereen meer begrip voor elkaar. In totaal zijn hier al mensen van zeventien verschillende nationaliteiten aan het werk geweest.’

Lau zou graag meer organiseren met de broedplaats, van meet the maker events, tot een eigen Westerdok festival met een foodmarket en exposities. Daarnaast zou hij graag zien dat er een community space of een buurtkamer aan Westerdok wordt toegevoegd. Lau: ‘We zijn hier met zulke ervaren kunstenaars en collectieven dat we allemaal in staat zijn om af en toe een buurtworkshop te geven of op een andere manier een steentje bij te dragen. Het is eigenlijk zonde dat er in Westerdok niet meer gebeurd en daar heeft Covid natuurlijk ook een rol in gespeeld, maar ik zie dat het naderende einde van het contract ons op een hele positieve manier samenbrengt. De open atelier dag op 10 december is daar al het eerste resultaat van.’